As orixe do BNG

Nos anos 60 fúndase a Unión do Povo Galego (UPG) e o Partido Socialista Galego (PSG), partidos nacionalistas de caracter comunista e socialista. No ano 1975 fúndase a Asamblea Nacional-Popular Galega (AN-PG), fronte impulsada pola Unión do Povo Galego coma plataforma de mobilización social e base para o futuro estabelecemento dunha candidatura electoral nacionalista. Nas eleccións autonómicas do 1981 os partidos nacionalistas obtiveron un discreto resultado que motivou a necesidade de reorientar aa súa estratexía política cara novos comicios.
O 26 de septiembre de 1982 a Asemblea de Riazor. A partir desta o BNG agrupou á AN-PG, á UPG, ao PSG e a outros colectivos independentes. Pero un ano despois, en 1983, o PSG abandona o BNG, aínda que unha importante parte da militancia socialista se mantivo na organización frentista.

O PSG fusionaríase con Esquerda Galega, organización dirixida por Camilo Nogueira.
Nas eleccións autonómicas de 1985 o BNG só acada un escano mentres que Coalición Galega consegue 11 escanos, e o Partido Socialista Galego-Esquerda Galega gaña 3 escanos. As eleccións volveas gañar Alianza Popular baixo o nome de Coalición Popular de Galicia.
En 1986 a UPG ten unha escisón, creandose o Partido Comunista de Liberación Nacional (PCLN) máis tarde Fronte Popular Galega de caracter indenpendista e comunista. No BNG o liderado de Beiras fai medrar o peso electoral e ampliar a organización nacionalista pero alonxa aos sectores abertamente independentistas.

Xose Manuel Beiras

Naceu en Santiago de Compostela o 7 de abril do ano 1936, día no que Niceto Alcala Zamora, foi distituído como Presidente da II Républica Española. Dende o ano 1957 estudou Dereito na Universidade de Santiago de Compostela. No ano 1958 licenciouse e trasladouse a París onde se matriculou na Facultade de Dereito e Ciencias Económicas. Tamén estudou Lingua e Literatura francesa na Universidade da Sorbona (1960); no ano 1961 trasladase á Escola de Economía de Londres (London Economics School) para completar os estudios de Ciencias Económicas. Nos anos 1965-66 deu clases na Escola de Economía Política da Faculdade de Dereito de Santiago; máis tarde (1966/67), grazas a unha bolsa de estudios da Fundación March, seguíu un curso de especialización avanzada e investigación con François Perrou no Institut de Science Economique Apliquée (ISEA) de París.
No ano 1963 participou na fundación do PSG (Partido Socialista Galego) na clandestinidade; tamén se fai cargo da subdireción da Revista de Economía de Galicia (cargo que deixaría no percorrer do ano 1968).
No 1967 recibe o Premio da Casa Galicia de Nova Iorque polo seu libro O problema do desenrolo na Galiza rural. Xa no ano 1968 vense vivir definitivamente á Galiza, e comeza a traballar coma profesor de Estrutura e Institucións Economicas na Faculdade de Económicas. No 1970 publica a súa tese doutoral sobre o desenvolvemento económico e demográfico en Galiza entre o 1900 e o 1960 co titulo Estructura y problemas de la población gallega, co que gaña o Premio Extraordinario de Doutoramento e consegue, tamén, ser profesor adxunto na Cátedra de Estrutura Económica.
No 1971 asume o cargo de secretario xeral do PSG. No 1972 publica en Vigo O atraso económico de Galiza editado en Galaxia nese mesmo ano ofrécenlle o posto de Decano en funcións durante as revoltas estudantís e obreiras; posto que reafirmaría anos mais adiante. Dentro das súas colaboracións colectivas xorden no ano 1975, publicadas en Vigo, dúas obras; A Galiza rural na encrucilladae Contaminación industrial e desenvolvimento. No 1977 deixa o cargo de secretario xeral no PSG, despois de encabezar as listas pola provincia da Coruña nas primeiras eleccións xerais da transición democrática nas que non conseguíu o escano. Neste ano foi designado Académico numerario da RAG (Real Academia Galega), cargo ao que renunciou tempo máis tarde. Tamén este mesmo ano encarregouse da dirección dunha investigación sobre o proceso de modernización da agricultura galega, cos fondos patrocinado pola Fundación Pedro Barrié e a Universidad de Montpellier.
En 1980 Beiras accede definitivamente á Cátedra de Estrutura Económica na Universidade de Santiago de Compostela. No ano 1982 e participa na constitución do BNG (Bloque Nacionalista Galego) do cal entra na súa Dirección Nacional e Permanente. Nese ano sae a súa publicación O atraso e Nós. Aportación para un debate encol o atraso económico.

Nas eleccións do 24 de novembro do 1985, Beiras foi elixido deputado ao parlamento galego; tamén publica Constitución española e nacionalismo galego: unha visión socialista. O 17 de decembro de 1989 vólvese presentar ás eleccións, e de novo gaña o escano pola Coruña, xunto con outros 4 representantes, e asume o cargo de portavoz do grupo.
Na lexislatura do 1989/1993 foi gañando protagonismo no parlamento en ocasións aportando doses de espectacularidade nas súas intervencións como cando ante a iniciativa do Partido Popular de modificar o Regulamento do Parlamento e amosou o seu descontento petando na mesa cun zapato, remomorando o xesto de Kruschev nunha asemblea da ONU.
O 17 de outubro de 1993 apresentouse por terceira vez na cabeza da candidatura pola Coruña e como candidato a Presidencia da Xunta de Galiza. Xa metidos de cheo no 1995, Beiras é proposto como Portavoz Nacional do grupo, cargo no que resulta elixido na VII Asamblea; isto viña a apoiar a súa presentación en xaneiro do 1991 e marzo do 1993, nas que obtivo un bo apoio. O 19 de outubro de 1997 preséntase de novo como candidato do BNG á Presidencia da Xunta, renova o escano e ve medrar o seu grupo a 18 deputados pasando a ser a segunda forza en Galiza.

Na autonómicas do 2001 renova outra volta o seu escano, pero ve como o seu grupo baixa un deputado quedando en 17. O 27 de abril do 2004 asina, xunto co seu compañeiro de grupo, Anxo Quintana González, na representacion do BNG para dar desenvolvemento ao documento base asinado polo BNG, CiU e EAJ-PNV o 6 de abril dese ano. O que daría a nova presentación do grupo de formacións politicas "Galeuscat Pobos de Europa" para a celebración da eleccións ao Parlamento Europeo do 13 de xuño de 2004, nas cales este grupo conseguirá 3 escanos. Xa o 11 de abril do 2005 presenta ante os compañeiros do BNG a súa demisión coma Presidente do Consello Nacional do BNG e a súa renuncia a formar parte das listas electorais do BNG á Xunta.

Instituto Padre Sarmiento

O "Instituto Padre Sarmiento" foi ao longo de máis de cinco décadas, unha referencia inexcusable na vida cultural de Galicia. Fundado no ano 1944 dende entonces foi o catalizador dunha moi importante obra cultural e científica, continuadora en boa parte da que hasta a súa clausura realizara o célebre "Seminario de Estudos Galegos". Situado no casco histórico de Santiago de Compostela, foi e segue sendo a sede dun grande número de exposicións e actos académicos. Lugar de encontro de eruditos galegos, o seu persoal colaborador é responsable de importantes labores de investigacións no ámbito das humanidades e as ciencias sociais.

Real Academia Galega

O 30 de setembro de 1906 fundase a Real Academia Galega, o seu antecedente foi, Folklore Gallego no ano 1895, presidida por Emilia Pardo Bazán. Posteriormente, Emilia Pardo Bazán e Pérez Costales, serán nomeados presidenta e académico de honra da institución.
Pero tal como sinala o historiador pioneiro da institución, Ramón Villar Ponte, o verdadeiro mérito e punto de partida da fundación da Real Academia Galega está, como tantas outras iniciativas, no fervor e na xenerosidade do mundo societario da emigración.
Na primeira etapa da academia (1906-1923), presidida por Manuel Murguía, asistimos á definitiva mitificación da figura de Rosalía mentres que, paralelamente, se minusvaloran os servizos que Murguía prestara á cultura galega. No outono da súa existencia soportou pacientemente, en silencio, moitas acusacións inxustas prestando con esta actitude un servizo notable á institución que presidía.
Desde o primeiro ano da súa presidencia, concretamente desde o 20 de maio de 1906, Murguía dotou a Academia dunha publicación, Boletín de la Academia Gallega, que constitúe hoxe, despois de atravesar o século XX, unha digna marca de identidade para a institución.
Na segunda etapa da Real Academia Galega (1923-1936), condicionada polo baleiro que deixa a figura de Murguía, ocupan a presidencia Andrés Martínez Salazar (1923), Francisco Ponte Blanco (1923-1926), Eladio Rodríguez González (1926-1934) e Manuel Lugrís Freire (1934-1935).

O movemento sindical

O movemento sindical é un termo amplo para nomear o desarrollo da historia e a organización colectiva dos traballadores, en dirección á defensa dos seus intereses e de mellores condicións de traballo. En Galicia os primeiros xermolos do traballo sindical, iníciase nas loitas sindicais contra o franquismo e continúa a través da negozación colectiva primeiramente na gran empresa e despois nos convenios provinciais do Metal alá pola década dos 70. Xa por aquelas datas funcionan as denominadas coordinadoras do Metal do Sindicato Obreiro Galego (SOG), que foi un sindicato galego de orientación nacionalista e de esquerdas. Fundouse en maio de 1975 cando o Frente Obreiro e a UPG deciden transformarse nun sindicato. Formou parte da AN-PG. No 1977 desaparece para dar paso á Intersindical Nacional Galega (ING). A INTG tamén era nacionalista galego, formouse en 1981 tras a unión da ING e CTG, en 1982 integrouse nela a Configuración Sindical Galega. En 1984 constituiuse a corrente interna Converxencia Sindical Nacionalista, que era un sector próximo ao PSG-EG. En 1985 constituíuse a Confederación Xeral de Traballadores Galegos.

Camilo Nogueira Román

Camilo Nogueira naceu o 22 de novembro de 1936 no concello de Lavadores (actualmente Vigo), estudou na Escola Industrial de Vigo e na Escola de Inxeñería Industrial en Bilbo e Madrid. Tamén se licienciou en Ciencias Económicas na Universidade de Santiago. No ano 1964 entrou a traballar na fábrica de Citroën en Vigo e participou nas grandes folgas de 1972.
Forma parte da Galiza socialista que deu orixe ao sindicalismo nacionalista galego e acadaría por fusionarse coa UPG en 1971. Axudou a fundar a Asamblea Nacional Popular Galega e o Bloque Nacionalista Popular Galego (POG). Camilo tamén participou na redacción do anteproxecto do Estatuto de Autonomía de Galicia. Foi deputado no Parlamento Galego, primeiro como lider de Esquerda Galega (PSG-EG) e logo como representante do BNG durante varias lexislaturas ate que foi elexido deputado no Parlamento Europeo (1999-2004). Actualmente é membro da executiva do BNG e responsable das Relacións Internacionais.

Valentin Paz Andrade

Valentín Paz Andrade naceu o 23 de abril de 1898 en Lérez (Pontevedra) e morreu en Vigo o 19 de maio de 1987. Estudou a carreira de Dereito en Santiago. Inicia a súa aproximación ó galeguismo, guiado polo feito que supuxo a creación das Irmandades da fala. Entre 1922 e 1926 dirixe o xornal Galicia, unha alternativa liberal e democrática que aglutinaba destacadas personalidades da vida e a cultura galegas, entre elas a Castelao. Milita no Partido Galeguista. En 1931 preséntase con Castelao e Cabanillas ás cortes constituíntes, non saíndo elixido por unha diferenza de poucos votos. En 1934 é nomeado Secretario do Partido Galeguista, en substitución de Castelao. En 1936 colabora na campaña polo Estatuto de Galicia. Nesta época, mantén contactos cos republicanos e despois da morte de Castelao en 1950 relaciónase cos emigrantes e exiliados galegos en Arxentina e intensifica a súa relación co mundo da pesca e a súa colaboración coa FAO. En 1976 e 1977, despois da morte do Ditador, representa a Galicia na "Comisión dos dez", e nas eleccións democráticas foi elixido senador por Pontevedra dentro das listas da Candidatura Democrática Galega. En 1978 pronuncia o discurso de ingreso na Real Academia Galega, da que é membro desde 1964.
Impulsor de Pescanova, empresa da que foi vicepresidente, e técnico da FAO . Participante en numerosos congresos internacionais da ONU sobre agricultura e alimentación.

Grial

Avelino Pousa

Domingo García-Sabell

O que foi Delegado do Goberno en Galicia durante quince anos e presidente da Real Academia Galega (RAG) durante dúas décadas, Domingo García-Sabell, naceu en Santiago de Compostela o 8 de outubro do ano 1909. Fillo dun procurador dos tribunais, cursou medicina na universidade compostelá, na que se licenciou co premio extraordinario, e realizou o doutorado en Madrid. Posteriormente ampliaría os seus estudios en Suíza e Alemaña. Durante a súa etapa como estudiante formou parte da Federación Universitaria Escolar (FUE), onde coincidiu con Rafael Dieste, Carlos Maside, Ánxel Fole ou Luis Seoane. No seu papel de intelectual e médico coñeceu e trabou amizade con persoeiros como Castelao, Novoa Santos, Unamuno, Valle-Inclán ou Torrente Ballester, de quen foi médico. A Guerra Civil lle impide opositar a unha praza de patoloxía médica en Zaragoza. Ó final da contenda é vetado como profesor da Universidade de Santiago de Compostela e pasa a exercer de médico internista. Ó mesmo tempo comeza a súa labor cultural, presidindo a editorial Galaxia, de Vigo, especializada en obras escritas en lingua galega, tras participar na súa fundación en 1950. Coa volta da democracia regresa ó primeiro plano da vida política e cultural de Galicia. Por unha parte é nomeado senador real durante a Lexislatura Constituinte (1977-1979) e por outra asume en novembro de 1979 a presidencia da RAG, da que forma parte desde 1957. O 20 de agosto de 1981 o consello de ministros noméao Delegado do Goberno en Galicia, cargo que ocupa ata 1996, momento no que dimite ante a previsión de ser relevado do seu posto polo novo Goberno popular. Na súa traxectoria interveu como vocal e presidente nos Premios Príncipe de Asturias das Letras, Artes e de Comunicación e Humanidades. O 10 de abril de 1997, cando presidía en Oviedo o xurado deste último, sufriu un mareo que obriga á súa hospitalización na capital do Principado. Pouco despois, en maio dese mesmo ano renunciou á presidencia da RAG, por esgotamento tras 40 anos de vida pública.

Xaime Isla Couto

O asasinato de Moncho Reboiras

A noite do 12 de Agosto de 1975 marcará un fito importantísimo na represión contra o nacionalismo. Moncho Reboiras atopábase en Ferrol, onde se estaba a organizar a UPG, a Brigada Político Social (BPS) estableceu esa noite un forte control policial. Moncho e outros dous militantes da UPG decataronse da presenza policial ó redor do seu piso franco en Ferrol; decidiron escapar por separado. Moncho tentouno polo tellados sendo detectado pola policía; foi unha longa noite de metralletas que culminou de madrugada coa morte de Moncho a man duns trescentos policías e os outros dous militantes conseguiron fuxir. A partir dese momento desátase un amplo operativo en toda Galicia coa detención de varios militantes nacionalistas e o exilio a Portugal dun nutrido grupo de membros da UPG. Sen dúbida este asasinato, o mesmo que de moitos mais antifranquistas, pagaron co seu sacrificio a conquista das liberdades políticas e o recoñecemto dunha nación.

Ramon Piñeiro

Ramón Piñeiro López naceu na parroquia de Armeá en Láncara (Lugo) no ano 1915. Desde mozo interveu no movemento galeguista e xa en 1932, en plena II República, entra en relación con círculos galeguistas lucenses.

Ó ano seguinte asiste á Asemblea do Partido Galeguista, onde establece amizade con senlleiras figuras como Otero Pedrayo, Alexandre Bóveda, Castelao... foi secretario do Comité Provincial para o Estatuto de Autonomía de 1936. Trala Guerra Civil interveu na política galeguista clandestina e estivo preso durante tres anos. Unha vez en liberdade e en vista das poucas posibilidades de que se produza un cambio de réxime inicia unha vía legal tendente á afirmación de Galicia como pobo nas conciencias das novas xeracións, configurando así a estratexía do galeguismo culturalista.

.
Con esta intención participa na fundación da Editorial Galaxia (1950), na que traballou ata 1966, data en que se trasladou a Estados Unidos como profesor da Universidade de Middlebury. Galaxia será a empresa de difusión cultural galega máis significativa durante a posguerra e Ramón Piñeiro converterase neses anos nun "mestre espiritual" para a mocidade daquela época. En novembro de 1967 ingresa na Real Academia Galega.

Coa restauración democrática e o inicio do proceso autonómico, o seu nome soa moito como candidato á presidencia da Xunta, feito que non se chega a materializar, maiis o seu traballo foi de crucial importancia de cara á consecución do actual Estatuto de Autonomía, e mesmo chega a ser elixido deputado pola provincia da Coruña como independente nas listas do PSdG-PSOE.
En 1983 converterase, por elección dos seus membros, no primeiro presidente do Consello da Cultura Galega, como público e merecido recoñecemento a unha das personalidades máis egrexias e que máis fondamente influíron na vida política e cultural de Galicia no século XX. O 27 de agosto de 1990 morre.

Creación editorial Galaxia

A editorial Galaxia é unha editorial fundada o 25 de xullo de 1950 en Santiago de Compostela. Trátase da empresa editorial con mais significado da historia de Galicia.Ten editado ao redor de 2.000 volumes.
Entre os fundadores da editorial, encontrábanse galeguistas históricos como Ramón Otero Pedrayo, Francisco Fernández del Riego, Ramón Piñeiro (o seu primeiro director literario e o seu gran animador intelectual) e outros. A vocación do proxecto era recuperar para a lingua galega a súa significación histórica e o seu valor cultural tanto na creación como na transmisión do pensamento.
Domingo García-Sabell, Rof Carballo, Celestino Fernández de la Vega, Ramón Piñeiro, Xaime Isla Couto e Francisco Fernández del Riego configuraron o núcleo do que se coñeceu como grupo Galaxia, célula activa da creación intelectual, en busca dun discurso galego, moderno e universalista.
A orixe intelectual de Galaxia está no «Suplemento del Sábado» do periódico compostelán La Noche; aínda que suspendido pronto pola administración franquista, nel comezaron a colaborar moitas persoeiros que logo configuraron o fondo da editorial.
O primeiro libro publicado foi Antífona da cantiga (1951), de Ramón Cabanillas.
Simultaneamente o labor da edición de libros, Galaxia comezou en 1951 a publicar unha revista cultural, os Cadernos Grial (que pronto foi prohibida e non volveu circular ata 1963).
Do mesmo xeito a editorial propulsou a creación de varias fundacións culturais, como a Fundación Penzol, a Fundación Otero Pedrayo e a Fundación Isla Couto, e entre 1958 e 1968 a Revista de Economía de Galicia.
En 1985, Carlos Casares asumiu a dirección da editorial e animou un importante proceso de actualización e modernización da mesma ata a súa temprana morte.

Xosé Ramón Reboiras Noia

Máis coñecido como Moncho reboiras (1950-1975), naceu en Imo no seu dunha familia que tivo que emigrar cara a Teis (Vigo) para a procura de mellores condicións de vida. De moi novo vai tomando conciencia nacionalista en reacción ó franquismo e sinte a opresión nacional de Galiza. No ano 1969 Moncho intégrase na UPG, en paralelo, estuda na Escola de Enxeñería Industrial de Vigo. Por outra banda o traballo no que se achaba mergullado Moncho Reboiras tamén, ao pouco, derivaría na denominada Fronte Cultural, (antecedente da Asemblea Nacional-Popular Galega (AN-PG). Formou parte da creación do Sindicato Obreiro Galego (SOG) no ano 1975. Moncho, sen dúbida, era un militante que ficaba na vangarda. Reboiras participa da creación dun grupo operativo de acompañamento das loitas populares e da ‘expropiación’ de material para dotar de infraestrutura ao nacionalismo na altura, de cara a súa acción política; aportando medios necesarios dos que carecía o ‘aparello de propaganda’ da devandita organización. Os corpos represivos da ditadura franquista sabían das accións e dotes organizativas de Moncho.

Xosé Luis Méndez Ferrín

Mendez Ferrín naceu en Ourense en 1938, fixo os primeiros cursos de Filosofía e Letras en Santiago de Compostela onde toma contacto co galeguismo cultural nucleado na Editorial Galaxia. Licienciose en Filoloxía Románica en Madrid, onde formou parte do grupo “Brais Pinto”. Viaxou por Europa onde entrou en contacto co marxismo e estudou un curso de cultura inglesa na “Universidade de Oxford” .Trasládase a Vigo onde traballou de profesor ni “IES Santa Irene”. Devido a súa actividade política foi procesado en tres ocasións. O seu pensamento político era que a única saída para a Galiza contemporánea era a fusión entre galeguismo radical e marxismo-leninismo. No 1964 Ferrín cofundou a UPG e posteriormente o PGP e Galiza Ceibe. Novelista, poeta, dramaturgo e crítico literario, Ferrín é unha das grandes figuras literarias da Galicia actual.

Unión do Pobo Galego (UPG)

A UPG é un partido comunista que enlaza coa tradición política do galeguismo nacionalista da II República española, parte de que Galicia é unha nación.A primeira fundación data de novembro de 1963 con Xosé Luís Méndez Ferrín, Bautista Álvarez, Raimundo Patiño, Xosé Luís Blasco e Xosé Antonio Arjona. En 1964 o Consello da Mocedade baixo a dirección de Ramón Piñeiro, expulsa ao sector máis esquerdista que refunda a UPG o 25 de Xullo de 1964 integrado ao grupo Brais Pinto, antigos militantes da Federación de Mocidades Galeguistas e nacionalistas de esquerdas. A partir de 1972 a UPG comeza a aumentar a súa base social e en 1973 a formación da Fronte Obreira dirixida por Moncho Reboiras. Para concurrir as primeiras eleccións democráticas de 1977 a UPG artellou unha fronte nacionalista , BN-PG. A UPG é a columna vertebral do BNG.

Fundación do PSG

O 23 agosto de 1963 Mario Orxajes Pita, Salvador Rei, Salvador García Bodaño, Xosé Luis Rodriguez Pardo, Cesáreo Saco, Manuel Caamaño e Ramón Piñeiro nunha xuntanza clandestina fundan o PSG.O novo partido atraeu a antigas membros do Partido Galeguista como Francisco Fernandez del Riego, que foi elixido presidente do partido, Amado Losada, Domingo Pombo e a mozos influídos polo piñeirismo como Xosé Manuel Beiras Torrado e Ramón Lugrís.

Luis Soto

Luis Soto e os mozos do grupo Brais Pinto refundaran a nova UPG nun encontro en Madrid. Este partido e constituido 0 25 de xullo de 1964 , o principio foi integrada por estudiantes e intelectuais
que confluian de maneira efectiva galeguismo e marxismo.

De contado dara a coñecer un programa coas bases redactadas.
ese programa seria coñecido como "os dez principios minimos"
nel mesturase socialismo e nacionalismo dunha maneira un tanto confusa

Grupo Brais Pinto

A finais dos anos 50, un grupo de estudantes e xóvenes traballadores galegos de ideoloxía esquerdista formou en Madrid o grupo denominado Brais Pinto (1958). Dentro del convivían asalariados e empregados (R. Patiño, C. Arias, Bautista Álvarez, X.L. Méndez Ferrín, B. Álvarez, "Foz" e Manoel María). Á parte de organizaren tertulias, actividades culturais e editaren unha colección de poesía, os membros do grupo Brais Pinto evolúen teoricamente cara o marxismo, e neles comeza a madurecer a idea de formar un novo partido nacionalista de esquerda superador de inactividade política do "piñeirismo" (promocionar á cultura e impregnar a sociedade de galeguismo e renunciar á necesidade de crear forzas políticas nacionalistas). De distintas reunións clandestinas celebradas nas vilas máis importante de Galicia xurdiu unha organización denominada Consello da Mocedade, do que foi elexido secretario xeral Moreda. Nun comezo, as bases ideolóxicas do que ía ser unha organización eran vagas (reactualizar o legado do PG e dar unha nova orientación ao nacionalismo galego).

O Consello non puido sobrevivir polas súas propias desavenencias e no 1964 desapareceu.

Con anterioridade á fundación do Consello, en novembro de 1963, varios integrantes do grupo Brais Pinto (B. Álvarez, R. Patiño, X.A. Arjona) consitutiron tamén en Madrid unha nova organizáción política: a Unión do Pobo Galego (UPG) .

Castelao: debuxos e caricaturas

Os debuxos están complementados con textos agudos mostrándonos a Galiza agraria, o caciquismo, o drama da emigración, as pobres xentes do campo, os cegos, os desamparados, o sufrimento do pobo, todo isto baixo un punto de vista crítico e realista mais cunha fina ollada humorista. Como artista realizou moitos debuxos e caricaturas, ilustrou libros, publicou debuxos nos seus libros, "Álbum Nós", “Cincoenta homes por dez reás”, “Cousas da vida”, “Galicia mártir”, “Atila en Galicia”, “Milicianos” e "Debuxos de negros"

Anisia Miranda

Isaac Díaz Pardo

Xosé Neira Vilas

Francisco Fernandéz del Riego

Entrevista a Xaime Isla Couto

Castelao político

Dicir que Castelao é o líder máximo do galeguismo non resulta en absoluto esaxerado, neste plano só pode competir con Alexandre Bóveda, en militancia e en fe nacionalista ambos son insuperables. Castelao adhiriuse á Liga de Acción Gallega en 1912 e pode considerarse como o seu primeiro acto de militancia expresa. No 1916 fúndase As Irmandades da Fala, Castelao únese a esta corrente e participará na Asamblea Nacionalista onde os representantes das Irmandades subscribiron un auténtico progama de redención nacional; por primeira vez os asambleístas declaranse nacionalistas e non rexionalistas e reivindican a autonomía integral da Nazón Galega. A finais de 1930 constitúese o Partido Nacionalista Gallego e Castelao e Paz Andrade entre outros interviron no primeiro acto de propaganda, máis tarde participa nunha operación política histórica: a Asamblea convocada pola Federación Republicana Gallega para estudiar e redactar as bases dun Estatuto Galego, a actividade de Castelao para levar as suas últimas consecuencias xurídicas e políticas ó feito do plebiscito autonomista durará toda a guerra e toda a época que sobrevivirá. A guerra civil española e a dictadura franquista oblígano a exiliarse, e dende Arxentina, baixo a presidencia do Centro Gallego de Buenos Aires , desarrolla un vasto, constante e indiscutido maxisterio da galeguidade, por medio de conferencias, artículos, conversacións e polo seu libro "Sempre en Galiza" que é considerado, con razón, a biblia do galeguismo.

O caciquismo

A clave interpretativa do proceso electoral en Galicia é o caciquismo, en tanto que é o cacique o mediador entre unha sociedade rural e tradicional e unha sociedade que impón unhas estruturas de poder de tipo urbano-industrial-capitalista. Estaría presente nesta participación electoral esa contradición para Galiza do século pasado entre a súa fasquia tradicional e o marco político no que está integrada, sendo o caciquismo a resultante desa incapacidade da sociedade galega de asumi-las prácticas políticas instauradas pola revolución liberal burguesa española.
Esto expresa ben esta falla de modernidade que caracteriza á Galiza decimonónica, especialmente no plano político, dobremente eivado pola febleza do galeguismo e esta manipulación electoral realizada sen unha mostra de contestación social. Abonda ve-la lexitimidade con que actúan o "Trampeta" e o "Barbacana", caciques rurais admirablemente descritos no romance "Los pazos de Ulloa" por Dona Emilia Pardo-Bazán.

Suarez Picallo. O exilio

Derrotada a República Picallo esperou ata o último momento para partir ao desterro. Con Marcial Fernández dirixiuse a Darnius, o cruce da fronteira francesa, e desde alí ata Perpignan. Logo trasladouse a Cherburgo, onde se embarcou no Queen Mary rumo a Nova York.
En xullo de 1939 marchou á República Dominicana e alí exerceu durante un ano o xornalismo como director do diario La Nación. Abandonou o país cara Chile debido ás presións políticas do goberno de Trujillo. Alí comezou traballando no xornal La Opinión, para logo pasar a La Hora, órgano oficial do Partido Radical, que gobernarou Chile entre 1938 e 1951, El Mercurio e El Sur da cidade de Concepción de Chile, onde tiña unha columna denominada "La Feria del Mundo". Foi a súa época máis prolífica como escritor, xa que neste período produciu o 80% da súa obra.
O 15 de novembro de 1944 participou na fundación en Montevideo do Consello de Galiza, xunto con Alfonso Rodríguez Castelao, Elpidio Villaverde, Antón Alonso Ríos. En 1954 viaxou por vez primeira a Bos Aires logo de varios anos de exilio en Chile co obxecto de participar como figura principal dos actos programados pola Comisión Intersocietaria con motivo do 18 aniversario do Plebiscito de Estatuto de Galiza. Abandonou a Arxentina pola hostilidade do goberno de Perón. Voltou en 1956 para participar do Primeiro Congreso da Emigración Galega, que se celebrou desde o 24 ao 31 de xullo nos salóns do Centro Asturiano.
En 1959 Picallo fíxose cargo da Cátedra de Cultura Galega do Centro Lucense de Bos Aires. En 1961 comezou tamén o seu primeiro curso de xornalismo, que continuou impartindo ata 1962.
Nos últimos anos padeceu unha enfermidade mental que o obrigou a ser internado. Morreu no Sanatorio do Centro Galego de Bos Aires o 14 de outubro de 1964.

Suarez Picallo. Lider republicano e galeguista

Suárez Picallo chegou a Galiza o 4 de xuño xusto para participar o día 5 nos actos que se celebraon nos salóns do Teatro Principal da Coruña. Durante a asemblea ambos os delegados da emigración xogarían un papel moi activo. Alonso Ríos foi elixido presidente da mesma e Suárez Picallo foi proposto como candidato a deputado constituínte. Durante a campaña electoral percorreu unha chea de vilas e aldeas da Coruña. O 28 de xuño Picallo recibiu 55.054 votos, sendo elixido deputado.
En decembro de 1931 participou da fundación do Partido Galeguista, obxectivo este que se tiñan marcado desde a emigración. Rapidamente Picallo se converteu xunto a Castelao na imaxe pública deste partido, pasando a liderar dentro do mesmo a corrente de esquerda nacionalista. Foi a presión de Picallo a que definiu a política de alianzas progresista do Partido Galeguista cos partidos que posteriormente conformaron a Frente Popular.
Picallo tivo unha activa participación parlamentaria sendo elixido membro da comisión de Traballo e Previsión. Entre as intervencións máis destacadas de Picallo estiveron a situación dos emigrantes españois na República Arxentina e a súa repatriación e o proxecto de Constitución nas eleccións de 1933, ainda co retroceso electoral, obtivo 78.000 votos, que non lle chegaron para ser elixido deputado. Aproveitou para facer o bacharelato no Instituto de Ensinanza Secundaria de Lugo e posteriormente a carreira de Dereito na Universidade de Santiago de Compostela.
Durante estes anos Picallo foi o director de A Nosa Terra, dirixiu SER, un semanario de esquerdas, foi o vicedirector de Claridad de Santiago de Compostela, e escribiu en Vanguardia Gallega de Lugo. Os seus artigos foron impresos por distintos xornais de cidades españolas como El Sol de Madrid, Le Humanite de Barcelona e El Ideal Vasco. Co triunfo da Frente Popular o 16 de febreiro de 1936, Picallo obtivo unha acta de deputado en representación do Partido Galeguista pola provincia da Coruña. Formou parte da comisión que levou Estatuto de Autonomía de Galicia a Madrid, co que o Alzamento Nacional o sorprendeu ali. O seu irmán Antonio foi paseado en Sada. acompañou a Castelao a Barcelona e alí responsabilizouse da edición do Nova Galicia, boletín quincenal dos escritores galegos antifascistas, xornal de difusión do galeguismo durante a contenda civil.

Francisco del Riego, galeguista histórico

Francisco Fernández del Riego

Nado en Vilanova de Lourenzá en 1913, vén desenvolvendo dende os anos 30 un traballo constante e recoñecido a prol da cultura galega que continúa aínda hoxe e que fai del unha dos personalidades máis destacadas de Galicia. Foi un dos principais artífices da editorial Galaxia. Ensaísta e narrador, é autor dunha extensa obra centrada sobre todo na cultura e na literatura galega.
Fernández del Riego pertence á xeración de intelectuais xurdidos arredor do grupo Nós. formou parte do Consello galego de Galeuzca (1931).

En 1963 xurdiu desta editorial a revista Grial, que Del Riego codirixiu e para a que escribiu de forma asidua recesións literarias e artigos.
Ingresou en 1960 na Real Academia Galega. En 1997 presidiu esta institución.

O seu traballo no ámbito cultural e a súa extensa obra convérteno nun dos principais intelectuais galeguistas do século XX e comezos do XXI. Entre os seus libros destacan ensaios sobre a cultura e a literatura galegas como Historia da literatura galega, Galicia no espello, Diccionario de escritores en lingua galega, A xeración Galaxia e estranxeiras, como Letras do noso tempo.

narrativa (O cego de Pumardedón) e a literatura de viaxes (As peregrinacións xacobeas, O camiño de Santiago e Galicia). Editou antoloxias poéticas e libros de vocabulario, escribiu gran número de artigos poéticos e biografías. Tamén é autor dun libro de memorias, O río do tempo (1991). No 2003 recompila a súa correspondencia con Cunqueiro e a edita en Galaxia co título Cartas ao meu amigo. Epistolario Mindoniense. No ano 2004 publica con Galaxia as súas memorias baixo o título de Camiño andado.
En 1995 doou á cidade de Vigo a súa colección de libros, que constitúe a Biblioteca-Museo Francisco Fernández del Riego. É director da Biblioteca da Fundación Penzol, en Vigo.
Como unha das principais figuras de Galicia, foi recoñecido con numerosos galardóns (Premio Trasalba, Premio Pedrón de Ouro, Medalla de Ouro da Cidade de Vigo, Premio de creación Cultural da Xunta de Galicia, Premio Celanova, a casa dos Poetas, Medalla Castelao, Premio das Artes e das Letras de Galicia, etcétera). Foi nomeado Doutor Honoris Causa pola Universidade de Vigo e Galego Egrexio pola Fundación dos Premios da Crítica.

Historia do Balneario Mondariz

Houbo dúas etapas na creación do Balneario, a primeira foi a de Enrique Peinador Vela (1847-1917), respaldado polo seu irmán Ramón. O descubridor, o emprendedor visionario e protagonista deste fermoso e incrible proxecto foi o seu fillo Enrique Peinador Lines (1880-1940). Ramón como irmán na sombra, asumiu a xerencia dun balneario xa consolidado, en que introduciu criterios de innovación para o seu desenvolvemento empresarial e ao que insuflou a súa sensibilidade cultural e galeguista.
A súa dirección, desde 1906, foi o de toda unha Belle Époque en que Mondariz, do que se segregou en 1924 Mondariz-Balneario, foi un lugar de cita estivais das clases acomodadas, con bañistas vidos de lugares tan loxanos como Porto Rico, Uruguai, Brasil, Chile, México, Costa Rica, Estados Unidos, Francia e Alemaña, ademais dos peninsulares, españois e portugueses. Non faltaron tampouco as visitas de altos diñatarios, literatos, pintores.Digamos que a súa figura foi precursora dunha tarefa necesaria: que a burguesía galega se implicase coa súa terra polo menos como mecenas ou filántropos dun galeguismo necesario e, entón, emerxente.
Enrique Peinador Vela, abriu as portas do balneario ao Rexurdimento en plena efervescencia do galeguismo: nacemento da Real Academia Galega (1906), aparición das asociacións agrarias, evolución do rexionalismo ao nacionalismo, creación das Irmandades da Fala (1916), nacemento das revistas A Nosa Terra (1916) e Nós (1920), que deu lugar a xeración que leva o seu nome (Risco, Otero Pedrayo, Cuevillas, Castelao, Losada Diéguez...), produción literaria efervescente, constitución do Seminario de Estudos Galegos (1923) e do Partido Galeguista (1931).
Entre 1915 e 1922, unha serie de intelectuais dirixidos por Ramón Cabanillas e contaba con Enrique Peinador como editor sacaron á rúa Mondariz, unha revista culturalista. A comezos do século XX, o Balneario de Mondariz contaba cunha imprenta propia, da que saía todos os domingos do verán La Temporada, un semanario que se repartía gratuitamente entre os termalistas. Ao longo da súa existencia, La Temporada contou con colaboradores da talla de Manuel Murguía. Ademais de incluír numerosos artigos sobre o balneario, a súa historia e arredores, a revista dáballes prioridade aos temas habituais nas publicacións periódicas de carácter cultural de Galicia de principios de século.

Suarez Picallo.Militante Republicano

Ramón Suárez Picallo (Veloi, Sada, 1894 - Bos Aires, 14 de outubro de 1964) foi un xornalista e político galeguista.
Suárez Picallo comezou a traballar na terra aos sete anos, e aos catorce acompañaba seu pai como mariñeiro. Emigrou el só á Arxentina con catorce anos. Ali tivo unha activa participación na vida sindical e política. En 1917 a Revolución Rusa levouno a posicións máis radicais. En 1918 foi candidato a concelleiro en Bos Aires e un ano despois candidato a senador pola provincia de San Juan.
Foise afastando da militancia comunista para se dedicar de cheo á vida sindical e gañar a vida en distintos oficios. Foi secretario de redacción do semanario Correo de Galicia de Bos Aires desde abril de 1926 até o 16 de maio de 1931. Influenciado pola obra do Seminario de Estudos Galegos e as publicacións Nós e A Nosa Terra, colaborou na creación da Federación de Sociedades Galegas, Agrarias e Culturais, de ideoloxía republicada federal e socialista, da que chegou a ser presidente. Organizou mitíns contra a ditadura de Primo de Rivera e durante varios anos a "Semana Galega" en homenaxe a Pardo de Cela. Foi secretario de redacción e colaborador asiduo do seu órgano quincenal, El Despertar Gallego. O 30 de setembro de 1924 saíu á rúa o primeiro número da revista Céltiga impulsada por Domingo Rial Seijo e baixo a dirección colexiada de Ramón Suárez Picallo, Eduardo Blanco Amor e Eliseo Pulpeiro.
O 18 de agosto de 1925 estreou a súa obra teatral patriótica Marola no Teatro Mayo de Bos Aires, con música de Paz Hermo e asesoría teatral de Eduardo Blanco Amor.
En 1926 viaxou a Europa para participar no congreso anual da Organización Internacional do Traballo que se celebrou en Xenebra. Entre os seus cometidos estaba visitar Galiza como correspondente de Céltiga e contactar cos círculos políticos daquela época. O 21 de agosto falou no Círculo de Artesáns da Coruña sobre o xurdimento do nacionalismo galego en América, acto no que foi presentado por Antón Vilar Ponte, un dos fundadores das Irmandades da Fala. O 29 estas ofrecéronlle un xantar en San Pedro de Nós, un día antes de coller o barco para a Arxentina. Durante a súa estadía en Galiza Picallo establecería unha fonda amizade política con Antón Vilar Ponte, e posteriormente de ORGA.
De regreso a Bos Aires, fundou unha sección da ORGA. A Federación de Sociedades Galegas, Agrarias e Culturais, xunto coa ORGA, resolveu enviar como delegados á Asemblea Republicana da Coruña a Ramón Suárez Picallo, Antón Alonso Ríos e Sigüenza.

"Sempre en Galiza" de Castelao.

É un libro de ensaio político escrito por Castelao, considerado a obra
canónica do nacionalismo galego. Símbolo da cultura e do país galego, o
libro representa os anceios dunha nación que se quere situar a carón das
outras culturas e en igualdade co resto dos pobos, No ano 1944 publicábase en Bos Aires a primeira edición de “Sempre en Galiza”. O libro que mellor condensa a historia e as esperanzas de toda unha nación vía a luz no exilio.
Este libro continua a estar vixente para toda a sociedade galega
precisamente pola forza das súas conviccións. No libro adxúntanse artigos, ensaios, conferencias, discursos xunto o material pensado específicamente para a obra. Está constituído por 14 capítulos que apareceran como artigos.

Issac Diaz Pardo

De pai pintor (Camilo Díaz Baliño), na súa casa tiñan lugar xuntanzas diversas relacionadas coas Irmandades da Fala. O seu pai morreu cos primeiros movementos da Guerra civil española, o que fixo que Isaac tivera que agocharse. Pasou logo a traballar como rotulista en A Coruña. Despois da guerra, cursou estudos na Escola de Belas Artes. A partir de ahí comeza a súa participación pública. En 1941 participou na primeira experiencia española sobre deseño industrial, e en 1942 unha viaxe de estudos en Italia. Pasou logo a ser profesor na Escola Superior de Belas Artes de Barcelona e comezou as exposicións en España e no extranxeiro (Europa e América)Abandoa despois as artes plásticas, pasando á cerámica e fundando con outros socios fábrica de Cerámicas do Castro no 'Castro de Samoedo (Sada), o que repite na Arxentina, onde construiu xunto con outros destacados galegistas o 'Laboratorio de Formas', precursor de outras actividades de desenvolvemento como as levadas a cabo na Cerámica de Sargadelos, o Museo Carlos Maside, a editorial Edicións do Castro, o Seminario de Estudos Galegos, etc.

Recibiu moitas distincións e recoñecementos, como o Pedrón de Ouro (1976), a Medalla de Ouro e Fillo Predilecto da cidade de Santiago de Compostela (1988) Como escritor de ensaio e crítica, destacan 'Xente do meu Rueiro', 'O ángulo de pedra', 'Galicia Hoy' (xunto con Luis Seoane, 'Paco Pixiñas' (con Celso Emilio Ferreiro), 'El Marqués de Sargadelos', 'Castelao', etc, a máis de unha morea de artigos en xornais (na actualidade, corentemente en 'La Voz de Galicia', consultable en internet).

As guerrillas (1939-1952)

Os anos iniciais son de formación e organización ata que en 1944 se reunen os principais dirixentes para lograr unha unidade de acción que, sen embargo, resultaba moi díficil de levar a cabo pola implacable persecución a que estaban sometidos.
Nas guerrillas tiveron cabida tódalas ideoloxías contrarias ó réxime de Franco, pero a partir de 1944 detéctase en Galicia un predominio claro da influencia do Partido Comunista, practicamente o único partido que envia axuda ós guerrilleiros; non foi o creador do movemento pero si o máximo apoio e de onde procedía o sentido organizativo , a conciencia política e a disciplina.
As antigas Partidas pasan a se denominar Agrupacións que son organizadas por Marrofer (Marcelino Rodríguez Fernández) Os anos 1946 e 1947 son os de maior actividade, pero tamén de desesperación polo rumbo que toman os acontecementos internacionais, especialmente cando a derrota dos fascistas belixerantes non orixinou, como era a esperanza de moitos, a caída do réxime de Franco.

Castelao como escritor.

A obra literaria de ficción de Castelao dirixiuse fundamentalmente a dous xéneros: a narrativa e o teatro. As súas creacións narrativas foron escritas todas antes da guerra. Como autor teatral escribiu unha única obra: “Os vellos non deben de namorarse”. Castelao deulle ó teatro galego un pulo netamente renovador ; non so se preocupaba polo aspecto textual, tamén polo visual (deseñando escenarios, vestiario e caricaturas dos actores).
Iniciouse na narrativa coa colección de relatos curtos, establece un conxunto único na narrativa galega que culmina coa colección de ensaios: “Sempre en Galiza”. Conectou literatura, política e teoría do galeguismo. Na súa obra tamén destaca: “Cego de romería”, “Un ollo de vidro. Memorias dun esquelete”, “Cousas” , “Os dous de sempre”, “Atila en Galicia” , “Retrincos”...

Florentino López Cuevillas

Naceu na cidade de Ourense o 14 de novembro de 1868, e morreu nesta cidade o 30 de xullo de 1958. Cuevillas estudiou o Bacharelato no Instituto de Ourense, onde acadou o título de bacharel en 1901, e a carreira de Farmacia en Santiago de Compostela, que rematou en 1906. Nunca chegou a exercer esta profesión, senón que traballou como funcionario da delegación de Facenda en Ourense. Estivo destinado en Madrid durante unha breve temporada e estudou alí por libre Filosofia e Letras, carreira que non rematou. Amigo de Ramon Otero Pedrayo e Vicente Risco, pola súa influencia formou parte no Grupo Nós, foi o prehistoriador do grupo, onde publicou o seu primeiro artigo arqueolóxico "A mansión Aquis Querquernis"en 1920 e o primeiro castro que estudiou foi o da parroquia de San Cibrao de Las (Ourense). Neste estudio fornecéronlle a Cuevillas datos para os seus traballos, publicados no revista Nós, que levou o título A Edade de Ferro no Galiza. Tamén nesta revista publicou o seu Catálogo dos Castros Galegos. Cuevillas fixo excavacións e escribiu traballos en colaboración con outros prehistoriadores e etnógrafos, como Bouza Brey, Antón Fraguas, Xaquín Lorenzo, Manuel Chamoso Lamas... Considerado o pai dos estudos prehistóricos de Galiza, dedicou parte a "Historia de Galiza" (1973), dirixida por Otero Pedrayo. Paralelo a súa dedicación na prehistoria escribiu algúns títulos literarios e editounos a Editorial Galaxia (1962) co título" Prosas Galegas".

Castro de Troña

As milicias galegas

A creación das milicias galegas foi unha das expresións de esa eclosión que prodúxose ante a sublevación e a perspectiva de unha prolongada loita armada. Foi tamén unha consecuencia da existencia de Galicia como nacionalidade histórica. Incorpórome a elas inmediatamente. (...) O seu núcleo inicial eran galegos que traballaban en Madrid e que non se enrolaran dende o primeiro momento noutras unidades milicianas. Tamén había algún estudante (...) e a maioría eran campesiños que, venidos a Castela para as segas, permanecerían nos aredores de Madrid sen incorporarse a loita armada (...). Con todo eles e algunhas mulleres, contruíuse o Batallón de Milicias Galegas, que en agosto de 1936 chegou a ter uns 900 combatentes.

Santiago Álvarez. "Los comisarios políticos en el ejército popular de la República." 1989.

Alexandre Bóveda "As derradeiras verbas dun galeguista"

Procesado: De los diez minutos que se me conceden me sobran cinco. Y en castellano, naturalmente, me expresaré, no en español, como decía el Presidente, puesto que el gallego es también idioma. Idioma, repito, de la raza gallega y no dialecto, como aquí se ha dicho, tan reiterada como equivocadamente.

-Presidente: Advierto al procesado que tampoco eso de la raza puede ser con sentido. La gallega, como todas las de España, pertenece a la raza española.

Procesado: No voy ahora a discutir ese aspecto (...). Mi patría natural es Galicia. La amo fervorosamente. Jámas la traicionaría, aunque se me concediesen siglos para vivir. La adoro hasta más allá de mi muerte. Si entiende este tribunal que por este amor entrañable deber serme aplicada la pena de muerte, la recibiré como un sacrificio más por ella. Hice cuanto pude por Galicia y haría más si pudiera. Si no puedo, hasta me gustaría morir por mi patria. Bajo su bandera desero ser enterrado (...) y este "agarimo" -permítaseme la única palabra gallega que empleo en el idioma que he hablado siempre- que le tengo a la tierra sagrada que en tuve la dicha de nacer no me obliga a sentir ningún odio a España, a la que por derecho,pertenezco. Solamente he combatido sus errores y, a veces, sus crueldades polícitas para con mi Galicia idolatrada. Nada más.

Rodriguez Castelao, Alfonso Daniel

Naceu en Rianxo o 30 de xaneiro de 1886, e morreu no exilio en Bos Aires o7 de xaneiro de 1950. Fillo de Manuel Rodríguez Dios, mariñeiro, e de Joaquina Castelao Genme. Con 9 anos de idade súa nai e máis el trasladáronse á Pampa arxentina a reunirse co seu pai que se establecera en Santa Rosa deToay cunha pulpería. De regreso a Rianxo, a prosperidade económica lograda na experiencia emigratoria permitiulle estudiar a carreira de Medicina en Santiago, onde se licenciou no 1908.Foi un home polifacético: debuxante, escritor e político, a súa biografíaestá íntimamente vencellada ós acontecementos históricos do seu tempo e ó desenvolvemento dunha obra de creación multixenérica e xenial que o consagrou como un dos máis grandes artistas galegos de todos os tempos. Debutou en Madrid no II Salón de La Caricatura (1908). Traballou logo enGalicia Moza, O barbeiro Municipal, Mi tierra, La Voz de Galicia (B. Aires), Suevia, A Nosa Terra, El Sol (Madrid), El Pueblo Gallego, El Parlamentario(Madrid), La ilustración gallega y americana (Madrid), Suevia(B. Aires), Nós, Galicia, Bohemia (La Habana). Morre no sanatorio do Centro gallego o 7 de Xaneiro. O franquismo ordeou silenciar o acontecemento en España, pero non logrou evitar a fonda emoción que causou na Galicia emigrada e exiliada nin a solemne ceremonia do seu enterro no mausoleo do Centro Gallego no cemiterio de Chacarita. Alí ficaron os seus restos ata que en 1984 foron transladados ó Panteon de Galegos Ilustres de San Domingo de Bonaval, en santiago de Compostela. Se Castelao foi un dos máis grandes artistas plásticos que deu a cultura galega en todos os tempos, non é menos certo que foi o líder máximo do galeguismo e que a riqueza da súa figura humana e intelectual motivou que esta fose adoito usurpada e manipulada por aqueles que querían apropiarse do seu valor simbólico.

Carta de Castelao a Alexandre Bóveda

Primeira folla da carta que Castelao escribiu a Bóveda bulíndoo a ir a Madrid coa Comisión que presentaría o Estatuto ás Cortes en 1936.

Movemento agrarista

O agrarismo é un movemento político de reivindicación que se da na España da Restauración que ten como obxetivo a redención dos foros, a loita contra o caciquismo e a mellora e modernización da estrutura agraria en Galicia.

En 1907 apareceu Solidaridad Gallega, unha asociación para que os labregos puidesen votar sen presión ningunha. E en 1912 fundase Acción Gallega, liderada por Basilio Álvarez (o abade da freguesía ourensá de Beiro) que pretendía tamén eliminar os contratos forais. En 1916 esta organización veuse presuntamente implicada en desorde público e foise desmembrando pouco a pouco.

ANTOLIN FARALDO

Natural de Betanzos, Antolín era fillo de Feliciano Vicente Faraldo e de Francisca Asorey Canda.
Estudou, na Universidade de Santiago de Compostela obtendo o grado de Bachiller en Medicina en outubro de 1842. Era un gran apaixonado da historia e da lectura, formou parte de múltiples movementos e asociacións públicas da época.
En 1842 incorpórase como xornalista ó xornal O Recreo Compostelano, e do que pronto se convertería en redactor principal empregando o seudónimo de Abenhumeya.
Entre febreiro e outubro de 1845 funda e dirixe, xunto con José Rúa Figueroa e Antonio Romeu Ortiz, a revista O Porvir.
O modelo veríase plasmado coa súa participación na chamada Revolución de 1846, para a cal redacta o 15 de abril de 1846 a proclama de constitución da Xunta Provisional de Goberno de Galicia, da que era secretario.
Fracasado o intento de revolución, o 26 de abril dese mesmo ano vese obrigado a exiliarse en Portugal, xunto a outros compañeiros, a bordo do buque Nervión. O 8 de setembro é condenado en rebeldía polo citado levantamiento, aínda que ó ano seguinte lograría a amnistía, instalándose en Madrid. Alí dirixiu durante un breve período a publicación La Europa, para perderse despois a súa pista histórica ata o seu falecemento en Granada, á pronta idade de trinta anos

cartas de Alexandre bóveda a súa muller

Choliños, miña Peque, Vidiña:Quixera escribirche moito. Mais xa sabes canto poidera decirche.Perdóame todo, que os peques me lembren sempre, que cumplan tódolos meus encargos.Eu, almiña estarei sempre con vós como cho prometín.Faltan uns minutos e teño valor, por vós, pola Terra, por todos. Vou tranquilo.Adeus vidiña. Vive para os peques e os vellos; abrazaos, confórtaos. Se Ti, miña Pequeniña admirable, a máis valente de todos. Alá sentirei ledicia e satisfacción de Ti e de todos.Lembrareivos sempre, velarei sempre por vós.Adeus, contigo, cos peques, cos vellos todos, estarei sempre na lembranza, na máis grande, na máis fonda, na máis infinda das apertas, o voso
Xandre.

PS/ Recei contigo

Reprodución da carta que Alexandre Bóveda dirixiu á súa muller denantes de sair pro lugar do seu fusilamento. O sentimento de bó esposo e pai xurde arrepiante frente a traxedia que caería sobre un fogar cristián e galeguista marcando o encetamento dunha ríada de sangue que asolagou a Galicia.

Programa Politico das Irmandades da Fala

A composición ideolóxica dos homes que compuxeron nun principio as IF era ben variada, nela cabían desde republicanos como Antón Vilar Ponte e demócratas radicais como Lois Porteiro, e o primeiro Xaime Quintanilla, rexionalistas liberais como Uxío Carré, rexionalistas tradicionalistas como Salvador Cabeza de León, Juan Barcia, Felipe Gil Casares, xaimistas como Antonio Valcárcel e social-católicos como Luís Peña Novo. Van ser os sectores máis liberais e progresistas os que doten ás IF dun claro contido nacionalista fronte ó rexionalismo dos sectores máis conservadores que acabarán marchando ou sen relevancia dentro das Irmandades, coa excepción de Antón Losada Diéguez.
No congreso celebrado en novembro de 1918 na cidade de Lugo, as Irmandades marcaron o seu programa político:

1. Autonomía integral para Galicia.
2. Autonomía municipal.
3. Ingreso de Galicia na Liga das Nacións.
4. Busca dunhas bases para facer posible un federalismo con Portugal.
5. O poder lexislativo encomendábase a un Parlamento galego, elixido directamente polo pobo.
6. O poder xudicial estaría sempre desenvolvido por cidadáns galegos.
7. Réxime tributario propio, sen intervención do poder central.
8. Cooficialidade do castelán e do galego.
9. Igualdade de dereitos da muller.
10. Supresión das Deputacións Provinciais.
11. Lexislación social nas competencias que se estimasen non exclusivas do Estado.
12. Toda a potestade docente.
13. Administración (non construción) dos ferrocarrís.
14. Fixación do cupo de forzas que se estimasen precisas para manter a orde no país.
15. Control da política económica, non excluídos os bancos.
16. Substantividades do dereito foral galego.
17. Recuperación por parte dos pobos dos montes comunais.
18. Soberanía estética de Galicia (que se conservase nas construcións o estilo digno e propio de cada marco xeográfico).
    
    
    
    
    
    
    
    

Vida de Alexandre bóveda

Alexandre Bóveda Iglesias nace en Ourense o 4 de xuño de 1903, coincide cunha das etapas máis ricas e ilusionantes da historia do noso país. Alexandre Bóveda Iglesias é un dos homes fundamentais do galeguismo. Bóveda ten en Ourense e en Pontevedra as vilas que definen e caracterizan a súa biografía. Ourense é a cidade onde nace e se fornece humana e intelectualmente. Pontevedra aporta a súa madurez de home público. Dous momentos da propia historia de Galiza caracterizada polo desenvolvemento social, cultural e económico -producida pola emigración ás Américas de comezos do século XX- e, pola outra banda, polo cambio de réxime en España coa instauración da II República. Bóveda vive moi achegado á realidade que o rodea e participa activamente en diferentes espacios culturais da súa Ourense natal: promove como é o caso do Orfeón Unión Ourensá; escribe na revista radicada en Ourense La Zarpa, de Basilio Álvarez. Unha vez establecido en Pontevedra, a súa actividade non descansa. Xa maduro o seu compromiso político co galeguismo, forma con Daniel Castelao un duplo fundamental na historia contemporánea de Galiza. Os seus aportes á facenda pública son importantes: a Deputación Provincial pide a súa colaboración para optimizar diversos servicios; o Seminario de Estudos Galegos pídelle a súa contribución para a redacción do Proxecto de Estatuto galego; ten unha salientable participación na fundación da Caixa de Aforros de Pontevedra no transcorrer de 1930. Coa fundación do Partido Galeguista, Alexandre Bóveda convértese nun referente fundamental. Coas eleccións de febreiro de 1936, Bóveda preséntase pola provincia de Ourense acadando un apoio decidido dos ourensáns pero, en dubidoso escrutinio, Calvo Sotelo impón a súa candidatura. Triunfa a Fronte Popular e Galiza diríxese cara ó Plebiscito de Autonomía, votado maioritariamente. No levantamento de xullo de 1936, Alexandre Bóveda mantense fiel aos principios democráticos e constitucionais e pola súa defensa vai ser fusilado o 17 de agosto de 1936. Atila imperaba en Galiza.
¡

Xeración Nós

Coñecese co nome de xeración Nós, ó grupo de escritores que en 1920 fundaron a revista do mesmo nome, e que eles mesmos rexeron ata 1936.
O grupo ourensán da xeración do tempo das Irmandades conferiu á cultura galega unha altura intelectual que non tivera ata entón.
O nome Nós foi elixido por Castelao e foi o mesmo Castelao o que ostentou o título de director artístico de Nós e diseñou as tapas da revista. Pero segundo outros autores, dise que foi Risco quen escolleu este título como homenaxe a Castelao.
O nome de Nós xa aparece con anterioridade nun diario da Coruña chamado "El Noroeste" que desde 1918 víñase publicando co nome de Nós. A predela da revista ten uns monstruos do Pórtico da Groria que encabezarán tamén a primeira páxina do Nós ourensán.
Nun primeiro momento, as inquedanzas do Cenáculo Ourensán non tiñan nada que ver cos ideais defendidos polas Irmandades da Fala. Sen embargo, ou pouco despois, os tres membros do grupo, inducidos por Lousada Diéguez, adhírense á causa colectiva defendida polas Irmandades da Fala e entran de cheo no Galeguismo.
Foi tal a importancia da revista no campo das letras galegas que o seu mesmo título serviría para nomear e singularizar a un grupo de homes (Vicente Risco, Otero Pedraio, Cuevillas e Catelao) que colaboraron na súa elaboración e levaron a cabo a transformación da cultura galega das primeiras décadas do século XX.
2
OBXETIVOS DA XERACIÓN NÓS
Os homes da Xeración Nós despois dunha viaxe polo mundo da cultura europea do seu tempo e á busca de temas exóticos descobren abraiados que Galicia e a súa xente constitúen a máis apaixonante aventura intelectual, este descobremento do seu país levara a Risco, Otero e Cuevillas a un traballo en equipo a prol do estudio, desenrolo e dignificación da realidade galega, conectándoa directamente con Europa nun afán de modernización e de superación do aillamento rural da literatura galega. Conxugarán enxebrismo e europeización da cultura galega.
Estes obxetivos poderíanse sintetizar no seguinte:
Sentimento de ter unha tarefa que cumplir, crear para sempre a cultura galega. É a primeira vez na historia da literatura galega que atopamos un grupo que propón colectivamente organiza-la restauración da cultura galega, creando órganos de expresión propia e participando nas loitas pola defensa do idioma.
AUTORES QUE PARTICIPAN NA REVISTA NÓS
Faremos aquí unha distinción entre Grupo Nós e Xeración Nós:
- Atendendo á formación e evolución ideolóxica dos distintos autores, considérase que forman propiamente o Grupo Nós : Otero Pedraio, Vicente Risco e Florentino López Cuevillas, coñecidos coma os homes do Cenáculo Ourensán.
- Atendendo á participación e colaboración dos autores da Revista Nós, consideraríase dentro da Xeración Nós a aqueles homes nados entre 1880 e 1890 que colaboraron na revista; deste xeito, ademáis dos autores xa citados que constitúen o grupo homoxéneo do Cenáculo Ourensán, incluiríanse na xeración, homes como Lousada Diéguez, Cabanillas e Castelao.
No primeiro número da revista Nós dase como director a Vicente Risco, como xerente a Arturo Nopuerol, como redactor xefe a Xabier Prado, como secretario de redacción a Xulio Gallego. Figuran como redactores: Ramón Cabanillas, Alfonso R. Castelao, Antón Lousada Diéguez, Ramón Otero Pedraio e Florentino L. Cuevillas.

Cova Céltica

A Cova Céltica era unha tertulia nunha libreria da Coruña na que se atopaban os membros máis importantes do Rexurdimento. O gran promotor desta reunión foi Manuel Murguía. Frecuentaron a tertulia entre outros Eduardo Pondal, Florencino Vaamonte, Martínez Salazar, Tettamancy, Pérez Ballesteros, Salvador Golpe, Oviedo Arce, Heladio Rodríguez, Álvarez Insua, Curros, Chané, Martelo Pauman, Lago González, García Ferreeiro, Marcelo Macías, Marcial de la Igrexa, Fernandez Alonso, Banet Fontela, Amor Meilán, Cabeza de León, Martelo Pauman, etc.
Lugrís deixou escrito "Aquela Cova foi a miña universidade libre (…) na que se afirmaron o meu amor e a miña decisión a favor da patria dos galegos"

Historia de Galicia.Os celtas e a nación.

Murguía define os elementos específicos da galeguidade, entre os que destaca a etnia celta como elemento diferenciador esencial, "o mito da orixe celta de Galicia, mito fundador da comunidade", para demostrar a existencia de nación galega e lexitimizar os dereitos de Galicia a preservar e desenvolver a súa cultura e aspirar á autonomía política.
A organización interior dos grupos humanos, as súas estructuras sociais e políticas, están submetidas a unha evolución inevitábel que os foi levando cara á configuración moderna da sociedade; unha vez chegados a este punto o que cómpre facer é esforzarse por purificar ese modelo social dos defectos que arrastra das épocas anteriores. Murguía afirma que a diversidade nacional é unha característica histórica imopsíbel de destruir e, xa que logo, reprocha a súa miopía a aqueles que en España non comprendían "como un territorio, unha raza, una vida común consciente y continuada durante siglos, pueda hacer de una región una nación cuya vida nadie puede ya anular por entero". A raza que, en conxunción co territorio, dará lugar a un idioma e un carácter específicos e irredutíbeis. Os homes na súa loita contra do feudalismo, menosprezaron a historia e todo o bó e conservábel que esta xerara. A nación é para Murguía o suxeito histórico principal, polo que é de interese determinar cal é o concepto xeral de nación que utiliza. Compara as nacións con organismos vivos que loitan pola súa supervivencia; concede á raza unha preponderancia total entre os elementos constitutivos e xeneradores da nación. Aínda que recoñece a importancia da lingua como elemento constitutivo da nación, sitúa sempre a raza en primeiro lugar. Permite afirmar plenamente que Galicia reúne todas as características e condicións para ser unha nación, aínda que só a chame rexión.
Murguía, antes do seu falecemento ten ocasión de asistir como espectador ó nacemento político do nacionalismo galego. No ano 2000 adícaselle o día das Letras Galegas.